Düztaban ve Artroerezis Düztaban Ameliyatı
Düztaban nedir?
Düztaban sözlükte “doğal ayak kemerinin kaybolması ile oluşan yapısal bozukluk” şeklinde tanımlanan anatomik bir durumdur. Düztabanlık ise düztaban olma durumudur. Tıp dilinde düztaban “pes planus” veya “pes planovalgus” latince isimleriyle adlandırılır.
Düztaban sadece ayak tabanının düzleşmesinden ibaret bir durum değildir. Kemik ve yumuşak dokunun beraber etkilendiği kompleks bir ayak şekil bozukluğudur. Ayaktaki kemik, eklem, bağlar ve tendonlar yürüme esnasında belirli işlevler yürüterek normal yürüme ve basmayı sağlarlar. Düztabanda bu yapı bozulduğu için ilk aşamada spor aktivite ile başlayan şikayetler sonrasında yürüme gibi basit günlük aktivitelerde bile ağrıya ve dolayısıyla kısıtlılığa sebep olur.
Düztaban tipleri nelerdir? Esnek düztaban nedir?
Çocuklarda düztaban, esnek ve sert düztaban olarak ikiye ayrılır. Esnek düztaban en sık görülen düztaban tipidir. Esnek düztabanda normalde ayak tabanı düz değildir fakat basınca ayak tabanı düzleşir ve düztaban oluşur. Çocuklarda düztabanın en sık görülen şekli esnek düztabandır. Esnek düztaban çoğu zaman fizyolojiktir ve bulgu vermez. Diğer düztaban tipi sert düztabandır. Sert düztabanda ayak hem otururken hem de basarken düz şekildedir. Sert düztaban, esnek düztaban gibi fizyolojik olmayabilir mutlaka altta yatan bir sebep vardır.
Düztaban ameliyatı nedir?
Düztabanda ameliyat dışı tedaviler olan egzersiz, tabanlık ve fizik tedaviden fayda görülmezse ameliyat tedavisi geriye kalan tek seçenektir. Düztaban ameliyatı temel olarak iki grup olup, yumuşak dokulara uygulanan işlemler ve kemiklere uygulanan işlemler olarak ayrılabilir. Bu işlemler beraber de uygulanabilmektedir.
Düztabanda gergin olan aşil, peroneal ve parmak fleksör tendonlara uzatma uygulanarak düztabana sebep olan gerginlik ve spazm tedavi edilebilir. Topuk kemiğine uygulanan uzatma ve kaydırma ameliyatları, orta ayak kemiklerine uygulanan ameliyatlar da düztaban ameliyatında uygulanmaktadır. Düztabanda nadir uygulanan ameliyatlardan biri de artrodez olarak adlandırılan kemiklerin birbirine kaynatıldığı eklemi dondurma ameliyatıdır.
Artroerezis, düztaban tedavisinde uygulanan başka bir cerrahi yöntemdir. Düztabanın ameliyatla tedavisinde günümüzde en çok uygulanan ve uzun dönem sonuçları hakkında en çok bilimsel yayın olan ameliyattır. Artroerezis ameliyatının yumuşak doku ve kemik ameliyatlarına göre en önemli avantajı “minimal invaziv” olması yani daha küçük cilt kesisiyle, kısa sürede uygulanması ve iyileşme süresinin çok kısa olmasıdır. Artroerezis ameliyatı 15-20 dakika gibi kısa bir sürede 2-3 cm’lik bir kesiyle uygulanabilmektedir.
Artroerezis düztaban ameliyatının avantajları nelerdir?
Düztaban için uygulanan artroerezis ameliyatının en önemli avantajları ameliyatın minimal girişimli olması ve geri dönüşebilir olmasıdır. Artroerezis ameliyatı başarısız olursa bu geri döndürülebilmektedir fakat kemik ameliyatlarının başarısızlıkları daha fazla ve daha ağırdır. Buna ek olarak kemik ameliyatları sonrası eklem hareket kısıtlılığı ve sert ağrılı ayak sık görülmektedir.
Artroerezisin diğer önemli avantajı hemen yük vermeye izin vermesidir. Kemik ameliyatları sonrası yük verme en erken 6 ila 8 hafta sonra olmaktadır. Bu avantaj artroerezisin aynı anda iki tarafa uygulanmasına da imkân vermektedir. Artroerezis ameliyatı minimal girişimli olması, güvenli olması ve daha erken iyileşme sağlaması ile diğer düztaban ameliyatlarına göre cerrah ve hasta açısından daha avantajlıdır. Bu nedenle de abd’de ve avrupa’da düztaban tedavisi için en çok uygulanan ameliyattır.
Artroerezis düztaban ameliyatı kimlere uygulanabilir?
Artroerezis düztaban ameliyatı esnek düztaban olan çocuklara uygulanabilmektedir. Tendon fonksiyon kaybına bağlı düztaban olan erişkin hastalarda da uygulanabilmektedir fakat bununla ilgili net bir bilimsel görüş birliği yoktur. Ameliyat için ideal yaş 9-12 yaş aralığı olup 13-15 yaşa kadar başarıyla uygulanabilmektedir. Esnek düztabanı olan ve düztabanlık şikayetleri ameliyat dışı tedavilerle gerilemeyen çocuklarda artroerezis düztaban ameliyatı uygulanabilir.
Artroerezis düztaban ameliyatı kimlere uygulanmaz?
Artroerezis esnek düztaban hastalarında uygulanan bir ameliyat olup sert düztabanda uygulanmamalıdır. Bunun yanında aktif enfeksiyonu olan, geçirilmiş ayak cerrahisi ve travması olan ve ayak eklemlerinde artroz (kireçlenme) olan hastalarda uygulanmamaktadır.
Artroerezis ameliyatı nasıl uygulanır?
Artroerezis ameliyatı temel olarak 2 farklı şekilde uygulanmaktadır. Sinus tarsi implantı tekniğinde sinüs tarsi denilen anatomik boşluğa ve tarsal kanala vida yerleştirilir. Diğer yöntem ise sinüs tarsiye yerleştirilen vidanın topuk kemiğine tespit edilmesidir. Kullanılan implantlar artroerezis ameliyatının gelişimine paralel gelişmektedir. Metal, silikon ve biyolojik emilebilir implantlar artroerezis ameliyatında kullanılmaktadır.
Artroerezis ameliyatı çocuklarda uygulandığı için çoğunlukla genel anestezi altında yapılmaktadır. İşlem 10-15 dakika gibi kısa bir sürede tamamlandığı için derin bir anestezi yerine daha yüzeyel bir anestezi (örneğin sünnet anestezisi) yeterli olmaktadır. Her iki ayağında esnek düztaban olan çocuklarda iki ayak aynı anda ameliyat edilebilir. Artroerezis ameliyatında ayağın dış yan kısmından ufak bir kesiyle sinüs tarsi boşluğuna ulaşılır ve bu bölgeye vida yerleştirilir. Vidanın pozisyonu ve ayak kemiklerindeki düzelme ameliyat esnasında çekilen röntgenlerle doğrulandıktan sonra ameliyat sona erer. Eğer aşil tendonu gerginliği mevcutsa ek bir işlem olarak aşil tendonuna gevşetme ve uzatma uygulanabilir. Artroerezis ameliyatı sonrası yük vermeye hemen başlanabilmektedir. Artroerezis ameliyatında kullanılan vidaya yük binmemektedir, bu ameliyatta vida eklemin ve dolayısıyla topuk kemiğinin dışa doğru gitmesine engel olmaktadır. Ayak bu pozisyona adapte olduğu için vidanın çıkarılması gereken durumlarda vida çıkarıldıktan sonra bile ayak eski düztaban haline dönmemektedir.
Düztabanda artroereizis ameliyatı başarılı mıdır?
Düztaban tedavisinde artroerezis ameliyatının sonuçları birçok bilimsel makalede incelenmiştir. Bu bilimsel çalışmalarda ağrı, fonksiyon ve röntgenlerdeki değişiklikler değerlendirilmiştir. Derleme makalelerde de artroerezis ameliyatı ile ilgili bilimsel çalışmalar toplu halde değerlendirilmiş olup; ağrı skorlarında, fonksiyonel skorlarda ve radyolojik ölçümlerde anlamlı düzeyde iyileşmeler saptanmıştır.
Yapılan bir bilimsel çalışmada, düztabanda artroerezis ameliyatı sonrası hastaların iyileşmeleri sorulduğunda %67 mükemmel, %22 iyi, %5 orta ve %6 kötü olarak yanıtlamıştır. Diğer çalışmalarda da ortalama %80 tatminkâr sonuç elde edildiği gözlenmiştir. Genel olarak ameliyat sonrası %5-10 arası memnuniyetsizlik saptanmaktadır.
Artroerezis ameliyatı sonrası tekrar ameliyat olur muyum?
Artroerezis ameliyatı sonrası görülen en sık komplikasyon ameliyat bölgesinde vidaya bağlı gelişen ağrıdır. Artroerezis ameliyatı sonrası ameliyat bölgesinde iltihap, enfeksiyon ve peroneal kasta spazm da gelişebilmektedir. Genel olarak %5 ile %10 oranında görülen komplikasyonlar vidanın çıkarılması ile tamamen gerilemektedir. Vida çıkarımı yapılan hastalarda, ayaktaki düzelmenin bozulmadığı ve düztabanın tekrar oluşmadığı bildirilmiştir.
